قلمرو دین

هرمنوتیک فلسفی رویکردی است که در مقابل رویکرد مولف محور، با اعتقاد به شریعت صامت و تأثیر پیش فرض ها، گم شدن حقیقت دین را در پی دارد، زیرا رویکرد برون دینی با نگاهی کاسب کارانه، فهم متون دینی را در گرو تعیین و تحدید انتظارات بشر از دین تعریف می کند. اما در رویکرد درون دینی برخی بر این باور هستند که دین قلمرو خود را به صورتی روشن بیان داشته، و بعضی دیگر تبیین قلمروهای دین را نیازمند استقرا می دانند. همچنین عده ای دیگر عقیده دارند که بخشی از حیطه های قلمرو دین به وسیله متون دینی و برخی دیگر به وسیله عقل و تجربه قابل تبیین است. بر این اساس، همان گونه که توجه به منابع دینی شامل قرآن، سنت، اجماع و عقل لازم می باشد، عقل نیز به عنوان حجت باطنی و سرچشمه اصلی معرفت تلقی می-گردد. جایگاه عقل می تواند قبل، مقارن یا پس از نقل باشد. با توجه به این که مسأله حسن و قبح عقلی، اصلی پذیرفته شده میان امامیه و معتزله است، قوانین اسلام در عین آسمانی بودن، زمینی بوده و بر اساس مصالح و مفاسد زندگی بشر طرح شده است. در این میان، اگرچه تفاوت هایی درباره شیوه حضور عقل در منابع دینی وجود دارد، اما به طور کلی عقل و نقل، هیچ یک به تنهایی قادر به تأمین انتظارات بشر از دین نیستند. وظیفه وحی در قبال عقل، تأیید یا شکوفایی عقل است، پس عقل نیازمند وحی است، و پیامبران برای تکامل انسان ها به عنوان مقتضای لطف و حکمت خدا، مبعوث شده اند. بدین ترتیب، اهداف دین را می توان شامل دعوت به توحید و حیات انسانی، تعلیم و تربیت، اتمام حجت، ایجاد آزادی، مبارزه با ظلم، قضاوت بر اساس قوانین الهی و تحقق عدالت اجتماعی دانست. همچنین دین با اتکا به علم الهی، به یاری انسان شتافته و قابلیت ها، ضعف ها و توانایی های او را معرفی می کند. در عرصه علم نیز برای استخراج پاسخ های طبیعت شناسی، روان شناسی و سایر علوم از قرآن و سنت، باید به انتظار صحیح از دین و قلمرو آن توجه نمود.